Algemene beschouwing

Met de Jaarstukken 2019 legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over de realisatie van de Begroting 2019. De Jaarrekening 2019 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 10,2 miljoen.

Het jaar 2019 is in bestuurlijk opzicht een bijzonder jaar. Zo hebben we na 19 jaar afscheid genomen van burgemeester Henk Jan Meijer en mochten we Peter Snijders als nieuwe burgemeester verwelkomen. 2019 is ook een jaar geweest waarin we vele visies en plannen hebben opgesteld, die we de komende jaren gaan uitvoeren. Die visies en plannen gaan over het sociaal domein, gebiedsontwikkeling, wonen, economie, mobiliteit, klimaat, energie, cultuur en ondermijning. Ze dragen bij aan de verdere ontwikkeling van Zwolle als vitale en veerkrachtige stad in een sterke regio die deel uitmaakt van de economische hoofdstructuur van Nederland. Samen met onze partners hebben we daarmee inmiddels een stevig fundament gelegd, waarop we in 2020 – ook in minder zekere tijden - verder kunnen bouwen aan de strategische opgaven voor onze stad

Hieronder staan de belangrijkste ontwikkelingen per thema. Vervolgens geven we uitleg over de jaarrekening.

Hervorming sociaal domein
We willen dat onze inwoners zo zelfstandig mogelijk kunnen leven. Inwoners die daar zorg en ondersteuning bij nodig hebben, krijgen dat zoveel mogelijk in hun dagelijkse leven. Dichtbij huis, in hun eigen vertrouwde omgeving. Voor wie dat nodig heeft, is er zwaardere en meer gespecialiseerde zorg. Om ervoor te zorgen dat de sociale basis beter aansluit bij de behoefte van de inwoner, zijn veranderingen nodig: de hervormingen sociaal domein. Daarvoor heeft de gemeenteraad in 2018  het ‘Interventieplan sociaal domein’ vastgesteld. Hierin staan acties om bij te sturen binnen het sociaal domein. In 2019 stond het uitvoeren van deze acties centraal. Dat hebben we samen met partners in de stad gedaan. De acties hebben geleid tot de eerste succesvolle veranderingen.
Het doel voor de interventiemaatregelen was om in 2019 uit te komen op een besparing van € 4,0 miljoen. Dit is boven verwachting verlopen, waardoor we in totaal maar liefst € 5,4 miljoen gerealiseerd hebben. De sleutelfactoren voor dit succes zijn de positieve resultaten door de nieuwe contractering en geïntensiveerde sturing op thuisondersteuning, de realisaties van de volledige besparingen bij Tiem en Beschermd wonen en de focus op toegang bij Jeugd die een besparing opleverde bij BSO/dyslexie. Daarnaast verminderde de verwijzing naar duurdere hulpverlening door de inzet van jeugdgezinswerkers
Voor de resterende besparingsopgave hebben we het hervormingsscenario uitgewerkt in de hervormingsagenda. Deze is in november 2019 aangeboden aan de raad.

De hervormingen die nodig zijn, moeten voldoen aan vier uitgangspunten:

• Van apart naar gewoon
• Van deelprobleem naar totaaloplossing
• Van zorgen voor naar zorgen dat
• Van individuele zorg naar samenbrengen van vragen

Op basis hiervan zijn vijf sporen benoemd, die we in 2020 verder uitwerken.

Gebiedsontwikkelingen
Op diverse plekken in de stad werken we aan verbeteringen: gebiedsontwikkelingen. In de Spoorzone wordt een grote ondergrondse fietsenstalling gebouwd. Ook denken we na over de verdere inrichting van het gebied. We maken plannen om het Broerenkwartier, dat in de binnenstad ligt, flink op te knappen.
Voor Weezenlanden-Noord ontwikkelen we samen plannen om de bestaande flats te vervangen en meer ruimte te maken voor huur- en koopwoningen in een groene omgeving. Verder onderzoeken we of we Hessenpoort kunnen uitbreiden.  

Daarnaast stond 2019 ook in het tekenen van de stikstofproblematiek. De gevolgen zijn tot nu toe beperkt gebleven. Toch  is het ook in onze stad een uitdaging om te kunnen blijven bouwen zonder extra stikstofuitstoot.

Wonen
We zien dat de vraag naar woningen in Zwolle veel hoger is dan het aanbod. Ook komende jaren groeit het aantal inwoners. Dat biedt grote kansen voor de toekomst van onze stad en regio. We willen voldoende woningen beschikbaar hebben, die betaalbaar zijn en een goede kwaliteit hebben. Deze woningen willen we realiseren samen met marktpartijen en corporaties. In de ‘Ontwikkelstrategie Wonen 2019 – 2024’ staat hoe we daarvoor gaan zorgen. Deze strategie is in oktober 2019 vastgesteld.  

In 2019 zijn er 930 woningen bijgekomen, waaronder 600 nieuwbouwwoningen. Ruim 300 woningen zijn toegevoegd door huizen te splitsen en kantoren om te bouwen. Een kwart van de nieuwe woningen is gebouwd in Stadshagen. Zwolle groeit sneller dan verwacht. Daarom willen we dat er jaarlijks 1.000 nieuwe woningen bijkomen. Dat zijn er 400 meer dan eerder.

Economische en regionale ontwikkeling
Binnen onze regio werken we samen met andere overheden, onderwijs, ondernemers, waterschappen en maatschappelijke organisaties aan een sterkere economie en welvaart. Dat doen we onder de vlag ‘Regio Zwolle’. Samen hebben we de Regiodeal opgesteld. Daarin staan plannen om samen te investeren in onderwijs, woningbouw, toerisme en bedrijfsleven. Het Rijk heeft hiervoor € 22,5 miljoen beschikbaar gesteld. Hierdoor kunnen we nog beter met onze plannen aan de slag. De plannen betekenen bijvoorbeeld meer werkgelegenheidskansen en opleidingsmogelijkheden (versterking van Human Capital Agenda Regio Zwolle), plus een verbetering van de kwaliteit van leven. Daardoor haken we steeds meer aan op de economische hoofdstructuur van Nederland. In 2020 werken we de Regio Deal uit. 

Samen met het Rijk is de Regio Zwolle in 2019 gestart met het uitvoeren van MIRT-afspraken. Het gaat om:

• Een gebiedsgericht MIRT-onderzoek naar de bereikbaarheid rondom Zwolle. Zodat we Zwolle en de omgeving voor al het verkeer bereikbaar houden.  
• Het opstellen van een strategie voor de verstedelijking. Zwolle telt steeds meer inwoners. Die groei en de mogelijkheden voor de stad brengen we in beeld. De mogelijkheden moeten goed aansluiten bij de kwaliteitseisen van de omgeving, de energietransitie en het veranderende klimaat.
• Onderzoek naar de Spoorzone.

Mobiliteit
Eind 2019 is treinstation Stadshagen in gebruik genomen. En op meerdere plekken in de stad werken we aan wegen, fiets- en voetpaden. Want we willen een stad zijn die gastvrij is en goed bereikbaar. Die verkeersveilig en toegankelijk is. Daarnaast willen we ook een innovatieve en vitale wereldfietsstad zijn. Deze uitgangspunten zijn terug te vinden in de Mobiliteitsvisie, die in 2019 is vastgesteld. De Mobiliteitsvisie is de basis voor de Omgevingsvisie 2.0.

Klimaat
De klimaatverandering heeft effect op heel Zwolle. Daarom is in 2019 de Zwolse Adaptatiestrategie vastgesteld. Hierin staat hoe we de stad gaan aanpassen aan het nieuwe klimaat. Die aanpassingen doen we samen met inwoners, bedrijven, winkels, scholen en zorginstellingen. Iedereen kan zelf wat doen. Zo laten we inwoners zien wat zij zelf kunnen doen aan hun omgeving, tuin en/of balkon. En hoe bedrijven schade door wateroverlast en hitte kunnen beperken. Samen gaan we ervoor zorgen dat Zwolle in 2050 klimaatbestendig is. En dat de stad nog veel groener, gezonder en economisch aantrekkelijker wordt.

Energietransitie
Het is onze ambitie om de energie die we verbruiken, zoveel mogelijk binnen Zwolle op te wekken. Die energie moet schoon en betaalbaar zijn en afkomstig uit onze bodem, ons (afval)water en van zon en wind. Van aardgas gaan we zoveel mogelijk af. Die veranderingen noemen we de energietransitie. Alle inwoners, bedrijven, instellingen en overheden krijgen hier komende jaren steeds meer mee te maken. In 2019 is daarom het ‘Plan van aanpak energietransitie tot en met 2022’ vastgesteld. Daarin staat op welke manieren we in Zwolle aan deze veranderingen werken.

Er zijn al veel projecten gestart. Zoals de aanleg van zonneparken en verschillende bewonersinitiatieven. Straatverlichting maken we versneld energiezuinig. We onderzoeken de mogelijkheden van geothermie: aardwarmte. Zwolle Noord blijkt hiervoor kansen te bieden. De locatie Dijklanden is inmiddels aangewezen als voorkeurslocatie voor een bovengrondse installatie van een geothermiebron.

Geothermie heeft belangrijke raakvlakken met de transitievisie Warmte (voorheen warmtegids). In die gids staat hoe Zwolle van het aardgas af kan. En waar we het beste als eerste een warmtenet kunnen aanleggen. Voor de wijken Holtenbroek en Aa-landen kan geothermie mogelijk een alternatief zijn voor aardgas.

Cultuur
We willen dat muzikanten, kunstenaars en theatermakers meer mogelijkheden hebben om hun culturele talenten te ontwikkelen. Zodat ze vernieuwende culturele producties kunnen maken, die ook landelijk interessant zijn. Daarom is in 2019 het Hybride Productiehuis gestart: een culturele broedplaats voor Zwolle en de regio. Kennis, initiatieven en netwerk komen op deze plek samen. De komst van het Productiehuis zorgt dan ook voor meer samenwerking binnen de Stedelijke Cultuurregio Zwolle. Die samenwerking tussen meerdere culturele instellingen en de focus op talent was ook te zien tijdens het succesvolle Stadsfestival.
Het Hybride Productiehuis is een initiatief van Hedon en Zwolse Theaters. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen betaalt een deel van de kosten.

In 2019 opende ook ANNO haar deuren, op een tijdelijke locatie in de Sassenstraat. ANNO is het initiatief van stichting Allemaal Zwolle, Historisch Centrum Overijssel en archeologie en monumentenzorg van de gemeente Zwolle.
In ANNO worden alle erfgoedcollecties van Zwolle voor het eerst bij elkaar gebracht en gepresenteerd aan het publiek. Naar verwachting opent ANNO in 2021 de deuren. De Raad heeft in 2019 geld voor het realiseren van een erfgoedhotspot beschikbaar gesteld. Hier kan het publiek op een (inter)actieve manier de archeologie en bouwhistorie van Zwolle beleven. Hoe de hotspot  eruit komt te zien, werken we uit met Allemaal Zwolle.

Ondermijning
In 2019 nam de drugscriminaliteit in de stad toe. Voor dit soort harde, georganiseerde criminaliteit moet zo min mogelijk ruimte zijn. Samen met partners pakken we drugscriminaliteit aan. Dat doen we repressief en preventief. Ook werken we samen aan een programma ondermijning. Daarin staat hoe we de criminaliteit verder gaan aanpakken.  

COVID-19
Hoewel het niet over 2019 gaat, staan we in deze jaarstukken toch stil bij COVID-19 (corona). Het virus en de maatregelen hebben enorme gevolgen voor ons allemaal. Het leidt tot ongekende omstandigheden. Velen hebben zorgen over gezondheid, welzijn en inkomen als gevolg van het coronavirus.
Het Rijk heeft landelijke maatregelen genomen om de gezondheid te bevorderen en beschermen. Die voeren wij regionaal uit en daarnaast regelen wij waar mogelijk en nodig aanvullend lokale ondersteuning. Wij houden daarbij oog voor de vitaliteit en veerkracht van inwoners, bezoekers, ondernemers en organisaties in Zwolle. Voor noodzakelijke besluitvorming maken we gebruik van digitale mogelijkheden. Bij gebeurtenissen na balansdatum leest u wat de gemeente Zwolle heeft uitgevoerd rondom de aanpak van COVID-19.

Financieel resultaat jaarrekening 2019

De jaarrekening 2019 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 10,2 miljoen. Dit is het resultaat na verrekening van de toegestane reservemutaties. Het positieve resultaat komt vooral door de hervormingen in het sociaal domein. Bij de Wmo-hulpmiddelen en thuisondersteuning zien we dat de hervormingen effect hebben én dat er in de tweede helft van 2019 minder is aangevraagd dan verwacht.  

Bij beschermd wonen, maatschappelijke opvang en armoedebestrijding vallen de uitgaven lager uit dan begroot. De uitgaven aan jeugdzorg zijn bijna gelijk aan de begroting. Vanuit de projecten en reserves vallen incidentele middelen vrij vanwege de afronding van de investeringen.

Het positieve resultaat van de jaarrekening voegen we toe aan de algemene concernreserve. Daarnaast is er ook het positieve resultaat van € 17,3 miljoen uit de Meerjaren Prognose Vastgoed (MPV) 2020. Dit resultaat is al aan de algemene concernreserve toegevoegd.

In het najaar van 2020 bepalen we hoe hoog de benodigde weerstandscapaciteit in de algemene concernreserve moet zijn. We bepalen dan ook welke middelen we beschikbaar houden voor toekomstige uitgaven.

Gemeentelijke heffingen
Het financieel beleid van de gemeente heeft drie uitgangspunten: een sluitende begroting, ruimte voor toekomstige investeringen, knelpunten en risico’s en het laag houden van de lastendruk voor inwoners. In 2019 zijn de gemeentelijke heffingen met het inflatiepercentage van 2,7% aangepast. Er zijn twee uitzonderingen:

• De OZB-tarieven op niet-woningen zijn verhoogd met 1,7%.
• De tarieven voor parkeerbelasting, de toeristenbelasting en de boete voor het afhalen van de fiets bij de AFAC zijn niet verhoogd.

Toelichting met de belangrijkste verschillen

Voor een uitvoerige toelichting op de verschillen tussen de rekening en de laatst gewijzigde begroting verwijzen wij naar de verantwoording per doel. Hierin worden ook de verschillen voor en na resultaatbestemming toegelicht en wordt ook nader ingegaan op het structurele dan wel incidentele karakter van ontstane verschillen. Wij volstaan op deze plek met vermelding van de belangrijkste verschillen waarbij uitgegaan is van het gerealiseerde resultaat; in deze verschillen zijn de onttrekkingen aan c.q. stortingen in de diverse reserves al meegenomen. Aansluitend volgt een summiere toelichting met de bedoeling om op hoofdlijnen een beeld te krijgen van de belangrijkste verschillen.