Doel 7.3.1 Zwolle zonder afval; uit het afval van vandaag ontstaan de grondstoffen van morgen

Schone straten, een gezonde en veilige leefomgeving en een duurzame aanpak. Dat is belangrijk in Zwolle. Samen met ROVA werkt de gemeente aan het voorkomen van afval, het slim inzamelen van afval en het verwerken en hergebruiken van afval. Uit het afval van vandaag ontstaan immers de grondstoffen van morgen. Maar ook inwoners dragen hun steentje bij. Zij starten een opruimacties, adopteren een afvalbak, ruimen het zwerfvuil in hun buurt op, melden zwerfvuil bij Rova en scheiden het afval.
Wij zijn als gemeente wettelijk verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval in de gemeente. Van oorsprong was dit gericht op het bevorderen van de volksgezondheid. De afgelopen decennia is de focus steeds meer komen te liggen op duurzaamheid: van afval naar grondstof en het sluiten van de circulaire grondstofketen.

In Zwolle zijn we druk bezig met het terugdringen van de hoeveelheid restafval. Immers, hoe minder restafval, hoe beter voor het milieu. Uiteindelijk willen we naar een situatie dat er geen afval is, maar dat we het als grondstof voor nieuwe producten gebruiken. In de afgelopen vier jaar hebben de inwoners van Zwolle veel minder restafval aangeboden dan de periode daarvoor (van 230 kilo naar bijna 180 kilo restafval per inwoner per jaar). We zijn dus op de goede weg, en willen dat graag voortzetten!

De basis voor het beleid is het in 2017 vastgestelde Gemeentelijk Grondstoffenplan 2017-2020, gericht op "Zwolle zonder afval" op de middellange termijn.  De gemeente zet in op een duurzaam gebruik van grondstoffen en een betaalbare afvalinzameling in Zwolle. Zwolle Zonder Afval bevat de volgende hoofdlijnen:

• Grondstoffenbeleid als belangrijke pijler onder het duurzaamheidsbeleid. Naast klimaatadaptatie en de energietransitie is het grondstoffenbeleid, als instrument om te komen tot een circulaire economie, een belangrijk onderdeel van het gemeentelijk duurzaamheidsbeleid.
• Koers op vergaande reductie van de hoeveelheid restafval. Concrete doelstelling is de hoeveelheid te verbranden restafval te verminderen tot 100 kg per inwoner per jaar eind 2020. Tegelijkertijd hanteren we als uitgangspunt dat er sprake blijft van een hoog serviceniveau in de dienstverlening naar de Zwolse burgers en dat de afvalstoffenheffing niet structureel omhoog gaat.

De afgelopen jaren krijgt de circulaire economie en het tegengaan van plastic soep steeds meer maatschappelijke aandacht. Beleid en wetgeving zijn daardoor in beweging. Dit leidt tot veel energie en aandacht voor afvalpreventie en goed scheiden van afval en grondstoffen.

In 2019 hebben we samen met ROVA het Grondstoffenplan verder uitgevoerd. Belangrijk onderdeel daarvan is het faciliteren van de hoogbouw om afval en grondstoffen te kunnen scheiden. De uitrol van faciliteren wordt gecombineerd met motivatie-acties om bewoners te helpen om de voorzieningen goed te gebruiken. Inmiddels is het grootste deel van de hoogbouw gefaciliteerd. We hanteren bij de realisatie het uitvoeringskader uit het Grondstoffenplan, maar waar nodig passen we maatwerk toe. In 2020 faciliteren we Diezerpoort, Holtenbroek en mogelijk ook Assendorp. We starten in 2020 ook met het proces om samen met bewoners en ondernemers te komen tot een plan voor de Binnenstad dat recht doet aan het karakter van de Binnenstad. We kijken daarbij ook naar de samenhang met de inzameling van bedrijfsafval. We kiezen voor zorgvuldigheid boven snelheid.

De Grondstoffen-InleverPunt Wagen (GRIP-wagen) blijkt een succesverhaal. Het gebruik van de wagen is volgens verwachting. De Grondstoffen-InleverPunt Wagen wordt ook door de gebruikers gewaardeerd. Niet alleen als plek om grondstoffen in te leveren maar ook als plek om te worden geïnformeerd over mogelijkheden om afval en grondstoffen in te leveren of afval te voorkomen. ROVA wil de Grondstoffen-InleverPunt Wagen  vanwege het succes ook in andere gemeenten gaan inzetten.  Ook wordt de dienstverlening van de wagen doorontwikkeld. Zo werken we samen met het circulair ambachtcentrum en gaan we via de wagen kaarsvet en cd's apart inzamelen.

De inspanningen van de gemeente, ROVA maar vooral de Zwollenaren heeft geresulteerd in een afname van de hoeveelheid restafval van 184 kg fijn restafval per inwoner per jaar in 2018 naar 177 kg per inwoner in 2019 (op basis van voorlopige cijfers). Deze daling is in lijn met de verwachting van de uitvoering van de sporen Faciliteren en Motiveren van het Grondstoffenplan. De hoeveelheid grof huishoudelijk restafval is stabiel met 43 kg per inwoner per jaar. We zien geen groei van de hoeveelheid ingezamelde grondstoffen. Stromen als papier en groente fruit en tuinafval (gft) laten zelfs een lichte daling zien. Dit kan duiden op bewuster aankoopgedrag van Zwollenaren. Aandachtspunt is de sterke groei van het gebruik van de tuinzak. Aan de ene kant goed te zien dat die service wordt gewaardeerd, maar de kosten stijgen sterk en we zien steeds vaker dat halfvolle of bijna lege zakken worden aangeboden.

Niet alle uitgevoerde maatregelen hebben direct grote invloed op de reductie van de hoeveelheid restafval. Sommige maatregelen zorgen wel voor bewustwording en beweging op lange termijn. Zo is bij de watertoren aan de Turfmarkt met de bewoners een wormenhotel gerealiseerd en gaan we in Assendorp en Holtenbroek met bewoners een proef doen met "containertuintjes" op de plaat van de ondergrondse container. Om te zorgen voor vergroening en verbinding tussen bewoners. De containertuintjes worden onderhouden door bewoners. Ook doen we een proef met "zwerfafvalluikjes" in ondergrondse containers, een klein luikje in de zuil van de container om deze als aanvullende afvalbak in de openbare ruimte te gebruiken. Vooral voor hondenbezitters is dat een mooie aanvulling om hondenpoep op te kunnen ruimen.

De financiële opgave blijft groot. In dat opzicht is 2020 een cruciaal jaar. In 2019 is er ruim € 1,5 miljoen onttrokken aan de Voorziening Afval. Vanaf medio 2021 moet ook Zwolle de Afvalstoffenbelasting betalen. Daarnaast wordt in 2021 een nieuw verbrandingscontract afgesloten. Omdat de overcapaciteit van een aantal jaren er niet meer zal zijn en gezien de problematiek van het Afval Energie Bedrijf (AEB) in Amsterdam, zal dat tot aanzienlijk hogere kosten leiden voor de verbranding van het restafval.

Zwolle zonder afval; uit het afval van vandaag ontstaan de grondstoffen van morgen, zodanig dat:

• We voldoen aan de zorgplicht voor afval en de volksgezondheid gewaarborgd blijft.
• De hoeveelheid restafval eind 2020 is gedaald tot 100 kg per inwoner per jaar .
• De scheiding  van restafval en herbruikbare grondstoffen toeneemt.
• De kosten voor de Zwollenaren gemiddeld niet meer stijgen dan de inflatie: duurzamer, maar niet duurder.
• De hoeveelheid zwerfafval afneemt.
• We een bijdrage leveren aan een circulaire economie in bredere zin dan de formele rol van de gemeente ten aanzien van huishoudelijk afval.

William Dogger