Doel 6.4.1 We bevorderen dat Zwolle op termijn energieneutraal is

Vanuit de structurele begroting is slechts een beperkt structureel budget beschikbaar. Dit budget was met name bedoeld voor beleid ten aanzien van de algemene duurzaamheidsopgave  en de gebiedsgerichte energieaanpak van lokale kleinschalige initiatieven. Bij het benoemen van energie als strategische opgave voor Zwolle zijn bij de Perspectiefnota 2017 - 2020 aanvullende middelen beschikbaar gesteld voor de jaren 2017 - 2019. De uitvoering wordt programmatisch opgepakt en staat beschreven onder de toelichting bij projecten. Het structurele budget wordt grotendeels ingezet als onderdeel van het programmaplan waarbij voor dit deel de nadruk ligt op de volgende activiteiten:

• Expliciete aandacht voor de groep voor wie een groot deel van de maandelijkse lasten naar de energierekening gaat (energie-armoede). Richting woningbouwcorporaties is dit een thema, als ook in gebiedsontwikkelingen, als ook in de samenwerking met partijen in de stad. Woonlasten/lokale economie is daarmee onderdeel van onze visie op de energietransitie.
• Continuering gebiedsgerichte aanpak in Dieze,  Holtenbroek, Assendorp en Zwolle-Zuid
• Bijdrage aan de intensivering van Verbeter & Bespaar, Zwolse Energieloket, particuliere woningverbetering, straat voor straat, gebiedsgericht, invulling Overijsselse Aanpak 2.1

In de vorige periode werd uitvoering gegeven aan een Agenda Duurzaamheid 2014-2018. De reden om een apart voortgangsdocument bij het voorjaarsmoment in 2017 te voegen was dat de doorwerking van de Agenda Duurzaamheid in de begroting voor 2016 nog beperkt was. De agenderende functie van de genoemde Agenda Duurzaamheid heeft op ambitieniveau haar uitwerking gehad. Vanaf 2017 is duurzaamheid integraal onderdeel van de programma’s en is een afzonderlijke rapportage niet meer nodig, noch een aparte Agenda. Duurzaamheid is geen afzonderlijk programma meer, maar bevordert een duurzame aanpak binnen alle bestaande programma’s in de gemeentelijke begroting. Passend bij deze integrale aanpak is de verantwoording via de Jaarrekening.

Zie voor een uitgebreide toelichting onder 'toelichting op realisatie kredieten'.

De lasten zijn € 65.612 lager, maar de baten zijn  € 28.000 lager en er is € 325.730 meer in de reserves gestort zodat een negatief resultaat ontstaat van € 288.119. Op programma 10 staat hier echter een voordeel tegenover in verband met hogere inkomsten van € 286.098, waarmee in feite een klein nadelig resultaat van € 2.020 wordt gerealiseerd.

• De kosten zijn € 65.612 lager dan geraamd doordat er onder andere verplichtingen zijn aangegaan voor lokale initiatieven, waaronder de verbinder Stadshagen (€ 28.000), proeftuin Dieze-Oost, Assendorp en Zwolle-Zuid (€ 39.500), waarvoor de uitvoering in 2020 plaatsvindt.
• De inkomsten zijn € 28.000 lager dan geraamd omdat  in verband met lagere kosten verbinder Stadshagen ook de subsidie hiervoor pas in 2020 zal worden verantwoord.  
• De storting in de reserves is € 325.730 hoger omdat aan de reserve nutvw-fysiek het bedrag aan nog te betalen verplichtingen is toegevoegd (€ 39.500 ).  Daarnaast is € 286.098 op programma 10 ontvangen aan decentralisatie-uitkering, die op doel 6.4.1 in de reserve nutvw is gestort. Deze decentralisatie-uitkering is onderdeel van de incidenteel beschikbaar gestelde middelen voor energietransitie in de begroting 2020.

Programma energietransitie
Voor het programma energietransitie zijn bij de Perspectiefnota 2017 - 2020 incidentele middelen beschikbaar gesteld voor de jaren 2017-2019. Op basis van het coalitieakkoord wordt de Raad het plan van aanpak 2018 - 2022 voorgelegd. Voor 2019 is € 750.000 incidenteel beschikbaar gesteld en inclusief de structurele middelen is het totaal beschikbare budget voor 2019 dus circa 1 miljoen. Dit is ontoereikend voor het behalen van de doelstellingen. Bij deze begroting wordt een bestedingsvoorstel gedaan voor een aanvullend budget van € 0,72 miljoen voor 2019. Na 2019 is geen incidenteel budget meer beschikbaar. Meerjarig incidentele of structurele middelen voor voortzetting van het programma zullen bij de Perspectiefnota 2020 - 2023 worden afgewogen. Als onderdeel van de Begroting 2019, wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel 42, onderwerp Op termijn energieneutraal. De toelichting op dit bestedingsvoorstel vindt u hier.

Het plan van aanpak omvat per cluster de volgende activiteiten:

• Gebouwde omgeving:
  • Realisatie gebiedsgerichte aanpak warmte & buffering
  • Realisatie energietransitie Berkum 2025
  • Transitie woningcorporaties
  • Transitie commerciële verhuurders
  • Zon op daken Hanzeland, Marslanden etc.
  • Faciliteren lokale initiatieven
  • Stimuleringsbeleid bedrijven en instellingen sectorgericht
  • Handhaven milieuwetgeving bedrijven
• Grootschalige duurzame opwek:
  • Realisatie zonne-energie
  • Realisatie geothermie
  • Realisatie aquathermie
  • Realisatie windenergie
  • Realisatie waterkracht IJssel
• Infrastructuur en buffering:
  • Opstellen transitievisie Warmte (voorheen Warmtegids)
  • Opstellen Elektriciteitsgids
  • Opstellen Visie aardgasloos Zwolle
  • Opstellen Netwerk Infrastructuur Plan
  • Opstellen warmtetransitieplan incl. regie 1e fase
  • Buffering energie
  • Inrichten en uitvoeren omgevingsmanagement
  • Opstellen regionale energiestrategie
  • Infrastructuuraanpassingen gebouwde omgeving 2025
• Verkeer en vervoer:
  • De uitvoering gebeurt vanuit het programma mobiliteit.
• Organisatie
  • De energietransitie kan alleen worden gerealiseerd door samenwerking van de belanghebbenden. De gemeente heeft de algehele regierol en daarmee de verantwoordelijkheid om deze samenwerking te organiseren. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor het monitoren van de voortgang van de energietransitie in de stad.

Op basis van het bedrag dat beschikbaar is gesteld en door middel van prioritering zullen de exacte activiteiten voor 2019 worden bepaald. De gemeente heeft de algehele regierol over de energietransitie van de stad. Per activiteit en fase van de activiteit zal de rol van de gemeente verschillen. Afhankelijk van de situatie is de gemeente regisseur, facilitator, uitvoerder, beleidsmaker en/of toezichthouder. Bij veel van de activiteiten is de gemeente tevens initiator en/of aanjager. Het komt zelden voor dat de gemeente geen rol heeft. De rolkeuze bepaalt hoeveel tijd en geld de gemeente aan een activiteit moet besteden.

Gebouwde omgeving
Om onze energiebesparingsdoelstelling te halen, zal ook het bedrijfsleven een bijdrage moeten leveren. Om dit te bereiken wil het college inzetten op sectorgericht stimuleringsbeleid en op de naleving van milieuwetgeving. OZB-differentiatie tussen bedrijven om energiebesparing te bevorderen is niet mogelijk. Er mag volgens de wet alleen worden gedifferentieerd tussen woningen en niet-woningen en tussen eigenaren en gebruikers.

Geothermie
Als onderdeel van de Begroting 2019, wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel 43, onderwerp Geothermie. De toelichting op dit bestedingsvoorstel vindt u hier.

Verbeter- en bespaar
Verbeter & Bespaar (www.verbeterenbespaar.nl) is het energieloket van de gemeente Zwolle dat particuliere woningeigenaren stimuleert en ondersteunt bij het realiseren van energiebesparende maatregelen in de woning. De gemeente en provincie ondersteunen de uitvoering in de periode 2016-2019.

Reservering investeringsbudget eigen opwek
Voor de investeringen in energietransitie voor de eigen organisatie (eigen opwek) is bij de Perspectiefnota een indicatief bedrag van 7,2 miljoen beschikbaar gesteld, waarvoor nog nadere besluitvorming aan de raad wordt voorgelegd. Het betreft een budgetneutraal investeringsbedrag waarbij de investeringskosten moeten worden terugverdiend uit opbrengst of besparing.

Duurzaam Dieze
Bij het voorjaarsmoment 2018 is al gemeld dat de aanleg van zonnepanelen in Dieze langzaam op gang komt. In het tweede kwartaal 2018 is in samenwerking met het wijkbedrijf Dieze onderzocht wat hiervan de reden is en in hoeverre de gemeente hierin oplossingen kan bieden. Dit heeft geleid tot een voorstel voor verlenging van de looptijd van de subsidieregelingen en verruiming van de voorwaarden.  

Gebouwde omgeving
De haalbaarheid van de energietransitie is mede afhankelijk van het kunnen meedoen van inwoners. Zij hebben behoefte aan handelingsperspectief en betaalbare oplossingen voor het verduurzamen van hun woningen. Inwoners van Zwolle mogen niet armer worden door maatregelen die de gemeente neemt. Het tempo van verduurzaming en CO2 besparing in de gebouwde omgeving is afhankelijk van de mate waarin inwoners mee willen en mee kunnen in de energietransitie.

Realisatie energietransitie Berkum 2025
Oplevering Wijktransitieplan Berkum Energieneutraal 2025 en vervolgens is op basis van de beschikbare middelen het project herijkt en heeft doorstart gemaakt.

Transitie woningcorporaties
Gemeente is vaste deelnemer geworden van de werkgroep Energietransitie van het Concilium, waarin ontwikkelaars, corporaties en verhuurders vertegenwoordigd zijn.

Transitie commerciële verhuurders
Gemeente is vaste deelnemer geworden van de werkgroep Energietransitie van het Concilium, waarin ontwikkelaars corporaties en verhuurders vertegenwoordigd zijn.

Zon op daken Hanzeland, Marslanden etc.
Dit wordt uitgevoerd door samenwerking met de provincie Overijssel middels de alliantie NEO. Aansluiting van grootschalige opwek door zon is vanwege netcongestie niet mogelijk.

Faciliteren lokale initiatieven
We stimuleren, begeleiden en verbinden initiatieven van bewoners (met name), ondernemers en maatschappelijke instellingen. De diversiteit onder de initiatieven is groot. Dat betekent ook maatwerking in de ondersteuning.
•   Er is RRE subsidie aangevraagd en ontvangen namens 3 lokale initiatieven en het Energieloket voor het treffen van kleine energiebesparende maatregelen in koopwoningen. In 2020 en 2021 worden de plannen uitgevoerd.
•   Met bovengenoemde 3 lokale initiatieven wordt ook gewerkt aan de opzet van een Community of Practice met als doel het versterken van de positie van lokaal initiatief in de wamtetransitie;
•   Energieloket is aanwezig in de stad op markten, bijeenkomsten en individueel bij bewoners met advisering over verduurzamen van woningen en energiebewust gedrag.

Stimuleringsbeleid bedrijven en instellingen sectorgericht
Dit wordt uitgevoerd door het continueren van de samenwerking met de Provincie Overijssel middels de alliantie NEO.

Handhaven milieuwetgeving bedrijven
Vergroten inzet van de Omgevingsdienst op het vlak van handhaving op het nemen van milieubesparende maatregelen door bedrijven.

Verbeter- en bespaar
Verbeter & Bespaar (www.verbeterenbespaar.nl) is het energieloket van de gemeente Zwolle dat particuliere woningeigenaren stimuleert en ondersteunt bij het realiseren van energiebesparende maatregelen in de woning. De gemeente en provincie ondersteunen de uitvoering in de periode 2016-2019. De provincie Overijssel (NEO) zal naar aanleiding van de evaluatie een hernieuwde aanpak voorstellen (Energieloket 3.0) in 2020.

Duurzaam Dieze
Duurzaam Dieze ontwikkelt zich verder. Naast zonnepanelen wordt met bewoners gewerkt aan klimaatadaptatie. Ook wordt het prijswinnende concept ‘Zwolle deelt Warmte’ van de prijsvraag van Nederland Boven Water verder uitgewerkt. En tot slot is er met het binnenhalen van de RRE-subsidie een mooie gelegenheid om laagdrempelig bewoners te interesseren en zo kring voor kring de beweging groter te maken.    

Grootschalige duurzame opwek

Realisatie zonne-energie
In 2019 zijn er diverse grote zonneparken op land en water gerealiseerd. Bij de Herftelaan is een 6,5 ha groot zonnepark in gebruik genomen. Op Hessenpoort een zonnepark van 5,5 ha. Op de Sekdoornplas is een 12 ha groot drijvend zonnepark (grootste van Europa) gebouwd en is er gestart met een nog groter drijvend zonnepark op de Bomhofsplas (20 ha.)

Realisatie geothermie
In Holtenbroek en Aa-landen wordt een warmtenet met geothermie als belangrijkste bron gezien als het beste alternatief voor verwarming met aardgas. De mogelijkheden voor geothermie zijn in 2019 verder verkend.

Realisatie aquathermie
We volgen de ontwikkelingen op gebied van aquathermie.

Realisatie windenergie
Inzet van (realisatie van) windenergie maakt onderdeel uit van het bod van de (energie)gebiedscoöperatie Tolhuislanden dat Zwolle in het najaar 2019 heeft ontvangen. Dit bod wordt in 2020 verder concreet gemaakt.
De inwoners van het gebied Tolhuislanden hebben zelf het initiatief genomen om onder eigen regie binnen het eigen gebied grootschalige duurzame energieopwekking (zon en wind) te gaan ontwikkelen. De gemeente heeft met deze  initiatiefnemers  in het voorjaar van 2019 procesafspraken gemaakt over de ontwikkeling van duurzame energieopwekking in het gebied. De gemeente heeft het initiatief zowel financieel als met de inzet van ambtelijke begeleiding ondersteund. In het najaar van 2019 hebben de initiatiefnemers een gebiedsbod aan de gemeente uitgebracht waarmee ze aangeven hoeveel energie zij verwachten duurzaam op te kunnen wekken in het gebied. De initiatiefnemers hebben zich inmiddels verder geprofessionaliseerd door de oprichting van de Coöperatie Duurzaam Tolhuislanden en het inhuren van de benodigde kennis.
Het gebiedsbod is het startpunt geweest om afspraken uit te werken in een gebiedsovereenkomst waarmee de huidige initiatieffase kan worden beëindigd en de ontwikkelfase van deze gebiedsontwikkeling kan starten.

Realisatie waterkracht IJssel
De initiatiefnemer heeft 2019 gebruikt om alles in gereedheid te brengen voor de testfase (Proof of concept), zowel wat betreft voldoen aan wet- en regelgeving als ook het afbouwen van een vaarwaardig testmodel. In 2020 volgt de duurtest.

Infrastructuur en buffering (warmteketen)

Opstellen Transitievisie Warmte
De basis voor een eerste conceptversie van de Transitievisie Warmte (TVW, voormalige Warmtegids) is in 2019 gelegd. Vanwege de complexiteit is besloten is om de TVW in fasen tot stand te laten komen. De vertrekpunten zijn geïnventariseerd in 2019. Naast betrokkenheid vanuit diverse afdelingen van de gemeentelijke organisatie zijn er een klankbordgroep Professionals en een klankbordgroep Bewoners opgericht.

• Opstellen Elektriciteitsgids vloeit voort uit de Transitievisie Warmte en loopt hier parallel aan.
• Opstellen Visie aardgasloos Zwolle vloeit voort uit de Transitievisie Warmte en loopt hier parallel aan.
• Opstellen warmtetransitieplan incl. regie 1e fase Buffering energie: Ontwikkelingen in de markt worden gevolgd.  Kansen voor hoge temperatuur opslag in de bodem zijn in 2019 verkend.
• Inrichten en uitvoeren omgevingsmanagementdoorschuiven naar 2020/2021
• Opstellen regionale energiestrategie: de RES is in volle ontwikkeling. De concept-RES zal medio 2020 worden vastgesteld
• Infrastructuuraanpassingen gebouwde omgeving 2025 conceptontwikkeling transportnet en distributienetten van een mogelijk warmtenet in Zwolle is afgerond.

Organisatie
In 2019 is een adviseur geselecteerd voor het uitvoeren van de verkenning naar de mogelijkheden van samenwerking met stakeholders bij de organisatie van de Zwolse warmteketen. Na de selectie van de adviseur is het plan van aanpak voor de verkenning verder aangescherpt en is gestart met de verkenning. De verkenning moet leiden tot een advies medio 2020 over de samenwerking met stakeholders en het samenwerkingsmodel bij de organisatie van de Zwolse warmtetransitie en de Zwolse warmteketen.    

Realisatie gebiedsgerichte aanpak warmte & buffering (opstellen wijkuitvoeringsplannen)
In 2019 is gestart met het proces voor opstellen van Wijkuitvoeringsplannen voor Berkum, Aa-landen-Holtenbroek en Spoorzone. Het opstellen van de wijkuitvoeringsplannen vraagt een gebiedsgerichte aanpak, waarbij alle stakeholders binnen het gebied worden betrokken.

Regionale energie strategie
De RES is in volle ontwikkeling. De concept-RES zal medio 2020 worden vastgesteld. De bijdrage van Zwolle in het bod wordt in 2020 aan de gemeenteraad voorgelegd ter besluitvorming. De doelstellingen voor elektrische opwek uit het vastgestelde plan van aanpak is daarin leidend.

Duurzaam Dieze-Oost

Energietransitie 2018 e.v.

Verbeterloket bespaarloket energie

Geothermie

Berkum energieneutraal 2025

Stim.reg.duurz.en won.bouwprod

Hieronder wordt een financiële toelichting gegeven op de projecten, de inhoudelijke toelichting is opgenomen onder de toelichting "realisatie kredieten".

Programmabudget Energietransitie
Het programmabudget voor 2019 heeft een restantbudget van € 296.000 waarvoor grotendeels al wel de verplichtingen zijn aangegaan maar waarvoor de kosten pas in 2020 zullen worden verantwoord. Dit budget wordt toegevoegd aan de middelen die voor 2020 beschikbaar zijn gesteld.

Duurzaam Dieze-Oost
Op basis van de aangepaste verordening werd verwacht dat er een groter beroep zou worden gedaan op deze subsidieregeling. In 2019 zijn echter geen subsidies beschikbaar gesteld. In 2020 is deze subsidieregeling gekoppeld aan de uitvoering van de RRE-subsidie van het Rijk. Er is nog € 274.000 beschikbaar voor de aanleg en verhuur van zonnepanelen. Na 2020 zal de regeling worden geëvalueerd.

Duurzame woningbouw productie
Dit project is afgerond en wordt financieel afgesloten.