Doel 6.4.1 We bevorderen dat Zwolle op termijn energieneutraal is

Er wordt in tal van beleidsterreinen een bijdrage geleverd aan de strategische opgave voor energietransitie. Daarmee is energietransitie binnen deze begroting opgenomen onder meerdere ambities en doelen. Binnen dit doel is deze het meest gerelateerd aan de primaire energiedoelstelling; het toewerken naar energieneutraliteit in 2050.

In Zwolle hebben we de ambitie vastgesteld dat we uiterlijk in 2050 energieneutraal willen zijn. Als tussenstap op weg naar 2050 hebben we afgesproken dat in 2025 de hoeveelheid CO2-uitstoot in vergelijking met 1990 25% lager ligt en dat we 25% van de totale energievraag op duurzame wijze opwekken.  Energietransitie begint altijd met besparing (minder en efficiënter gebruik van energie), waarna de resterende energievraag zo duurzaam mogelijk wordt ingevuld. Daarom is de emissiereductie-doelstelling van 25 % die door de gemeenteraad is vastgesteld opgevat als besparingsdoelstelling. Het CO2-emissiereductiedoel is geformuleerd ten opzichte van de uitstoot in het jaar 1990, in aansluiting bij nationale en internationale afspraken op dit terrein. Mede op basis van de nationale emissieregistratie is de totale CO2-emissiewaarde voor 1990 ingeschat op 500 kton  (exclusief vervoer en vervoer). Bij het beoogde doel van 25 % reductie mag de uitstoot in 2025 dan maximaal 375 kton bedragen.

Zoals ook aangegeven in het recent met de Raad gedeelde plan van aanpak Energietransitie betekent dit concreet inzet op vijf speerpunten:

• De gebouwde omgeving (incl. bedrijven en instellingen) energiezuinig en waar mogelijk energiepositief maken. Hieronder valt ook de voorbeeldrol van de gemeente met haar eigen vastgoed.
• Bevorderen van grootschalige duurzame opwekking van elektriciteit en warmte.
• Tijdig aanpassen van de energie-infrastructuren en energie opslagcapaciteit (buffering) hierop.
• Verkeer en vervoer energiezuinig maken en stoppen met fossiele brandstoffen.
• Onszelf goed organiseren als opmaat naar bredere samenwerking.

Toewerken naar energieneutraliteit betekent stoppen met het gebruik van aardgas, benzine, diesel en alle andere vormen van fossiele energie. Het betekent ook stoppen met elektriciteit en andere energiedragers die met fossiele energie zijn opgewekt. Door dit centraal te stellen in de strategie ontstaat een nieuw ijkpunt voor investeringen. Dat creëert een beweging die zich richt op minder energiegebruik en op meer duurzame bronnen, waarvan de baten ook beter binnen de stad blijven. De energietransitie kan enkelvoudig worden benaderd als een opgave om de uitstoot van CO2 te reduceren. Echter, Zwolle ziet de mogelijkheden van deze transitie breder en wil energietransitie inzetten als katalysator voor economische en sociale groei:  

• De kwaliteit van woningen en gebouwen stijgt bij verduurzaming (isoleren, zonnepanelen, lagere energielasten, etc.) en daarmee ook hun waarde. Omgekeerd dalen de kwaliteit en de waarde als er niets gebeurt en Zwolle achter zou blijven bij de nationale trends.
• De lokale werkgelegenheid neemt toe als de vraag groeit naar het verduurzamen van panden en de aanleg en het onderhoud van lokale energiebronnen. Belangrijk hierbij is het inschakelen van lokale onderwijsinstituten omdat zij enerzijds tijdig voor adequaat personeel kunnen zorgen en anderzijds ook via onderzoek en innovatie voor versterking van lokale bedrijven kunnen zorgen.
• De aanpak kan leiden tot nieuwe lokale sociale en economische structuren. Buurt- of wijkgenoten en bedrijven gaan samen aan de slag. Ze ontwikkelen concepten, kopen samen in of richten een coöperatie op. Deze structuren hebben ook waarde bij andere lokale vraagstukken.
• Energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie zijn samenhangende opgaven in het fysieke domein en leveren potentieel een belangrijke bijdrage aan de profilering van Zwolle als duurzame stad. Dat is goed voor de branding en economie van Zwolle.

Daarbij beschouwen we de omslag naar een duurzame stad ook als een kans: een mogelijkheid om sociale en economische meerwaarde te creëren voor Zwolle.

In november 2019 is het klimaatakkoord ondertekend door de VNG. Dit akkoord is sturend op de doelstellingen voor 2030 in de nationale energietransitie en geeft de gemeente ook een regierol hierin. Om deze rol te vervullen moeten ook randvoorwaarden worden ingevuld op bijvoorbeeld wetgeving en financiering. Ook de ontwikkelingen in Europa (klimaatwet en green deal) en de ontwikkeling in de provincie en in de stad bepalen het tempo waarin de energietransitie in Zwolle kan plaatsvinden. In deze continu veranderende omgeving bepalen wij steeds onze koers. Dat hebben wij ook in 2019 gedaan. In deze jaarrekening geven we weer welke koers we gevaren hebben.

Binnen het cluster warmte wordt gewerkt aan het opstellen van een transitievisie warmte 2020 (voorheen warmtegids) en zijn we begonnen met de eerste aanzet van de wijkuitvoeringsplannen Berkum, Spoorzone, Aalanden en Holtenbroek en binnen beschikbare middelen uitgevoerd. Door tegenvallende cofinanciering beperken we ons tot deze wijken. Voor de wijken Aa-landen en Holtenbroek is in 2019 verder verkend wat de mogelijkheden van geothermie zijn. Een belangrijk aspect in de Energietransitie is de organisatie van de warmteketen. Hiervoor is in 2019 een verkenning gestart.

Vanuit het cluster grootschalige elektrische opwek is gewerkt aan de realisatie van energieparken zoals Bomhofsplas, Sekdoornplas, Herfte, De Weekhorst en windmolenpark Tolhuislanden. Met deze parken hebben we ook een flinke bijdrage geleverd aan het realiseren van onze doelstellingen voor duurzame opwek. Participatie van Zwollenaren is hierin mogelijk gemaakt. In 2019 is duidelijk geworden dat netschaarste invloed gaat hebben op het realiseren van onze doelstellingen. Wij zetten ons in om de gevolgen hiervan inzichtelijk te maken en stellen ons proactief op. Mede door deze omstandigheden en de beschikbare middelen hebben we in 2019 niet ingezet op het realiseren van 20 hectare zon binnenstedelijk en het extra ondersteunen van bedrijven bij het realiseren van zon-op dak projecten.

Vanuit het cluster gebouwde omgeving hebben we ingezet op energiezuinig woningen, bedrijven en maatschappelijke instellingen. We begeleiden de activiteiten van lokale initiatieven. Het is ons gelukt in 2019 om extra financiële middelen via subsidies binnen te halen om enkele initiatieven financieel te ondersteunen. Verbeter & Bespaar (www.verbeterenbespaar.nl) was in 2019 het energieloket van de gemeente Zwolle. Daarnaast stimuleren we de transitie bij corporaties en verhuurders door deel te nemen aan het Concilium, waarin ontwikkelaars corporaties en verhuurders vertegenwoordigd zijn.

In 2019 is ook het proces gestart om te komen tot een regionale energiestrategie. Samen met gemeenten in West-Overijssel is toegewerkt naar een concept bod aan het nationale programma RES.

In Zwolle hebben we de ambitie vastgesteld dat we uiterlijk in 2050 energieneutraal willen zijn. Als tussenstap op weg naar 2050 hebben we afgesproken dat in 2025 de hoeveelheid CO2-uitstoot in vergelijking met 1990 25% lager ligt en dat we 25% van de totale energievraag op duurzame wijze opwekken. Al deze activiteiten dragen bij aan het realiseren van onze doelstellingen. De emissiereductie-doelstelling van 25% die door de gemeenteraad is vastgesteld, is opgevat als besparingsdoelstelling. Jaarlijks in het najaar(ten tijde van de Begroting) ontwikkelen we een monitor om aan te geven hoe het staat met deze doelrealisatie. De meest recente monitor voegen we toe. Bij de begroting 2021 in het najaar ontvangt u weer een actuele versie.

We bevorderen dat Zwolle op termijn energieneutraal is, zodanig dat:  

• Er een verschuiving plaatsvindt van een energiehuishouding die gebruik maakt van fossiele brandstoffen naar een energiehuishouding die gebruik maakt van hernieuwbare bronnen waarbij het energieverbruik van gas en elektra afneemt en het % duurzaam opgewekte energie stijgt.
• In 2025 de hoeveelheid CO2-uitstoot in vergelijking met 1990 25% lager ligt en dat we 25% van de totale energievraag op duurzame wijze opwekken.
• Voor de gebouwde omgeving:
  • In de periode 2015 - 2025 minimaal 25% energiebesparing wordt gerealiseerd, ofwel een verlaging van het energiegebruik (achter de meter) van 1,6 PJoule per jaar.
  • waarvan 0,33 PJoule te realiseren door particulieren, resulterend in een CO2- uitstootreductie in 2025 van 135 kiloton.
  • waarvan 1,27 PJoule te realiseren door bedrijven en instellingen resulterend in CO2- uitstootreductie in 2025 van 300 kiloton.
  • de gemeentelijke organisatie per 2030 energieneutraal is.
• Voor grootschalige duurzame opwek:
  • Bij het beoogde doel van 25 % reductie de uitstoot in 2025 maximaal 375 kton bedraagt (exclusief vervoer en vervoer) ten opzichte van de 500 kton in 1990.
  • In 2025 van het resterende energieverbruik van 4,8 PJ per jaar, minimaal 25% (1,2 PJ per jaar) grootschalig duurzaam wordt opgewekt, hetgeen leidt tot een vermindering van CO2 uitstoot ter waarde van circa 125 kiloton.
• Voor infrastructuur en buffering:
  • tijdig de benodigde condities voor de energietransitie worden gerealiseerd in de energie-infrastructuur in en om Zwolle (warmtenetten, transportnetten voor elektriciteit van windparken en PV-velden, buffersystemen die oplossingen bieden bij onbalans tussen aanbod en vraag).
• Voor verkeer en vervoer:
  • De transitiedoelstellingen voor Mobiliteit - voor het jaar 2025 en de langere termijn - uiterlijk in het voorjaar van 2019 worden vastgesteld
• Energie wordt ingezet als motor voor een toekomstbestendige ontwikkeling, waarbij wordt gewerkt aan én de verlaging van de CO2-uitstoot én gebieden waardevol worden en blijven en waarbij de (regionale en lokale) economie én de sociale infrastructuur van Zwolle en regio wordt versterkt (realiseren van sociaaleconomische meerwaarde).

Monique Schuttenbeld